Irlandia

Mapa Irlandii

Irlandia to kraj o bogatej historii, która sięga czasów prehistorycznych. Pierwsi ludzie przybyli na wyspę zapewne w epoce mezolitu; pędzili koczowniczy tryb życia, trudnili się myślistwem, zbieractwem i rybołówstwem. W IV tysiącleciu p.n.e. z kontynentu europejskiego dotarła rewolucja neolityczna, zapoczątkowując uprawę zbóż; upowszechnił się osiadły tryb życia i hodowla. W epoce neolitu nastąpił też wielki rozwój budownictwa megalitycznego, w tym zwłaszcza grobów korytarzowych (najsłynniejszy w Newgrange); około 2000–1800 p.n.e. zapoczątkowano metalurgię brązu (miedź pozyskiwano z miejscowych złóż); w II i I tysiącleciu p.n.e. rozwijała się także obróbka złota, a wyroby z brązu i złota były przedmiotem eksportu do Brytanii i na kontynent europejski. W drugiej połowie I tysiąclecia p.n.e. upowszechniało się użycie żelaza, zastępującego stopniowo brąz; z okresem tym wiążą się początki obecności w irlandzkiej kultury lateńskiej (datowane na ok. III w. p.n.e.) oraz ludności celtyckiej.

W IV w. n.e. Celtowie z Irlandii (Irowie) rozpoczęli łupieżcze ataki na rzymską Brytanię (byli znani przez Rzymian i w po rzymskiej zachodniej Europie jako Szkoci, łac. Scotti). U schyłku starożytności i w początkach średniowiecza migrowali też na zachodnie wybrzeże obecnej Walii i Szkocji (Dalriada).

W średniowieczu Irlandia była krajem rolniczym, a osadnictwo tworzyły pojedyncze gospodarstwa, niewielkie osady i grody oraz umocnione osady (crannog) na sztucznych wyspach na jeziorach, ponieważ nie było miast. Podstawową komórkę społeczeństwa stanowiła wielka rodzina patriarchalna (fine); tradycyjne prawo, przekazywane przez brehonów, regulowało szczegółowo stosunki wewnątrz silnie zhierarchizowanego społeczeństwa, obejmującego wiele warstw od uprzywilejowanych (na czele z królami) przez ludzi wolnych po niewolnych i niewolników. Szczególną pozycję przyznawano części rzemieślników i artystów, kwalifikowanym (jak kowale, lekarze, harfiści) jako ludziom wolnym lub (np. filidowie) uprzywilejowanym. Pod względem politycznym wyspa dzieliła się na bardzo liczne, małe królestwa (tuath), rządzone przez króla (ri). Większość z nich była zależna od królów wyższego szczebla, aż po władców (ri cóicid) pięciu federacji prowincjonalnych: Connachta, Laighin, An Mhidhe, An Mhumha i Ulaidh (ob. Ulster) w V w. dominację w północnej połowie kraju zdobył ród Uí Néill, roszczący później pretensje do zwierzchnictwa nad całą Irlandią.

W X wieku Irlandia stała się centrum kulturalnym Europy, a jej uczonych i mnichów znano w całym chrześcijańskim świecie. Wiele zabytków architektury sakralnej, takich jak klasztory i kościoły, powstało w tym okresie. W XIX wieku Irlandia stała się areną walki o niepodległość, a Kościół katolicki odegrał ważną rolę w tym procesie.

Klany Irlandii

Na przestrzeni wieków w Irlandii istniało wiele klanów, które odgrywały ważną rolę. Poniżej przedstawiam kilka z nich: 

1. Ó Conor w Connacht36 
2. Ó Brien w Thomond36 
3. MacCarthy w Desmond36 
4. Ó Neill w Tir Eógain w Ulsterze36 
5. Kavanagh w Leinsterze36 
6. MacMurroughs, O’Tooles, Phelans, O’Connors, Kilpatricks, O’Byrnes, O’Moores i O’Dempseys4 

Wczesne średniowieczne Irlandia, przed inwazją Normanów w latach 1169-72, była podzielona na liczne terytoria klanów i królestw (znane jako túatha)5. Te túatha często rywalizowały o kontrolę nad zasobami, co prowadziło do ciągłych zmian ich rozmiarów i liczby5. Oprócz królestw lub túatha, Irlandia gaelicka była również podzielona na pięć głównych królestw (staroirlandzkie cóiceda, nowoirlanckie cúige). Były to Ulaid (na północy), Connacht (na zachodzie), Laighin (na południowym wschodzie), Mumhan (na południu) i Mide (w centrum)5. 

Po inwazji Normanów, duża część wyspy przeszła pod kontrolę Władztwa Irlandii, chociaż niektóre części pozostały pod kontrolą dynastii gaelickich5. Po 1350 roku kontrola Normanów zaczęła słabnąć, a nastąpiło „odrodzenie gaelickie”, które spowodowało, że bezpośredni wpływ Parlamentu Irlandii skurczył się do obszaru znanego jako Pale do 1500 roku5. 

Źródła 

1. The Irish Clans – Celtic Life International
2. Irish clans – Wikipedia
3. Ireland’s History – Early Irish Tribes, Septs and Clans – RootsWeb
4. List of Irish kingdoms – Wikipedia
5. Clan Map of Ireland – Brilliant Maps
6. Irish Clans in the Sixteenth century – The Irish Story
7. Clan Territories of Ireland | Origenes Maps
8. Complete Guide to Irish Clans | Celtic Titles

Wielki Głód

Wielki Głód (ang. Great Hunger, Great Famine, irl. An Gorta Mór, An Drochshaol) to klęska głodu, która dotknęła Irlandię w latach 1845−18496. 

Przyczyny Wielkiego Głodu: 

• Głód został spowodowany przez pierwotniaka grzybopodobnego – Phytophthora infestans, który gwałtownie rozprzestrzeniał się w Europie w połowie XIX wieku i spowodował masowe straty w uprawach ziemniaków6. 
• W 1845 roku przywleczona do Irlandii ze Stanów Zjednoczonych choroba ziemniaków (zaraza ziemniaka) zniszczyła zbiory6. 
• Zniszczenie zbiorów ziemniaków samo w sobie nie oznaczało jeszcze braku żywności w kraju, gdyż pola były w tym roku pełne zboża. Jednak irlandzcy chłopi musieli je sprzedawać, aby opłacać czynsze za dzierżawę ziemi (bardzo wysokie i bezlitośnie egzekwowane). W efekcie wielu mieszkańców wyspy nie miało co jeść (ziemniaki stanowiły wówczas podstawowe pożywienie w tym kraju)6. 

Następstwa Wielkiego Głodu: 

• Populacja Irlandii zmniejszyła się wówczas o 20%, doszło również do wielkiej fali emigracji – Irlandię opuściły 2 miliony ludzi6. 
• W ciągu 10 lat nastąpił znaczny spadek liczby ludności wyspy. Podczas gdy w roku 1841 Irlandię zamieszkiwało około 8,2 miliona ludzi, a w 1845 prawie 9 milionów, to w 1851 już tylko 6,5 miliona6. 
• Sytuację dodatkowo pogorszyła przeprowadzona po wielkim głodzie reforma agrarna, w ramach której konfiskowano zadłużone grunty (najczęściej zadłużeni byli ci właściciele ziemscy, którzy dobrodusznie zrezygnowali z pobierania czynszu od głodujących dzierżawców)6. 
• Najgorsza sytuacja miała miejsce do 1948 roku, lecz problemy z żywnością i okresowe klęski wywołane zarazą trwały aż do roku 18512. 
• W wyniku klęski głodu liczba ludności Irlandii w 1844 roku spadła do 6,6 miliona w 1851 roku4. 

Źródła 

1. https://bing.com/search?q=
2. Wielki głód. Milion ofiar głodu w Irlandii – Historia Do Rzeczy
3. Wielki Głód / definicja, Historia, przyczyny i fakty | Constant Reader
4. Wielki głód w Irlandii (1845–1849) – Wikipedia, wolna encyklopedia
5. Wielki głód w Irlandii (1845–1849) – Wikiwand
6. Wielki głód: śmierć i emigracja – irishroots.pl

Konflikt z Wielką Brytanią

Konflikt między Irlandią a Wielką Brytanią ma swoje korzenie w XVII wieku, kiedy to Anglicy przeprowadzili akcję osiedleńczą, tzw. Plantację Ulsterską, na terenach dzisiejszej Irlandii Północnej. W ramach tej akcji na te tereny zostali sprowadzeni osadnicy protestanccy ze Szkocji i Anglii. W wyniku tego Irlandia Północna stała się regionem zamieszkanym przez ludność protestancką, która popierała pozostanie w granicach Wielkiej Brytanii. Z kolei ludność katolicka, która stanowiła mniejszość, dążyła do zjednoczenia z Republiką Irlandii. W 1969 roku wybuchły zamieszki w Belfaście, które stały się początkiem konfliktu zbrojnego w Irlandii Północnej. W kolejnych latach doszło do eskalacji przemocy, a w 1972 roku brytyjskie wojska wkroczyły do prowincji. W wyniku działań wojskowych zginęło wiele osób, a konflikt przerodził się w wojnę partyzancką. W latach 70. i 80. XX wieku doszło do wielu zamachów terrorystycznych, których dokonywali zarówno republikanie, jak i unioniści. W 1998 roku podpisano porozumienie wielkopiątkowe, które zakończyło konflikt, ale nie rozwiązało wszystkich problemów 1 3 4. 

Jeden z największych zamachów IRA na wojska Brytyjskie. Warrenpoint, 27 sierpnia 1979 roku

Od początku zamieszek w Belfaście w 1969 roku w Irlandii Północnej miało miejsce wiele aktów przemocy. Poniżej przedstawiam kilka z nich: 

• 1972: Krwawa Niedziela – brytyjskie wojska otworzyły ogień do pokojowej demonstracji w Derry, zabijając 14 osób. 
• 1974: Zamach bombowy w Birmingham – członkowie IRA dokonali zamachu bombowego w Birmingham, zabijając 21 osób i raniąc ponad 200. 
• 1987: Zamach bombowy w Enniskillen – członkowie IRA dokonali zamachu bombowego podczas uroczystości upamiętniającej poległych w I wojnie światowej, zabijając 11 osób i raniąc ponad 60. 
• 1998: Zamach bombowy w Omagh – członkowie Real IRA dokonali zamachu bombowego w Omagh, zabijając 29 osób i raniąc ponad 200. 

Należy jednak pamiętać, że to tylko kilka przykładów z wielu aktów przemocy, które miały miejsce w Irlandii Północnej w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat

Źródła 

1. Konflikt w Irlandii Północnej – Wikipedia, wolna encyklopedia
2. Konflikt w Irlandii Północnej – przyczyny, przebieg, skutki – eSzkola.pl
3. Porozumienie Wielkopiątkowe. Konflikt Irlandia – Wielka Brytania. Pokój
4. Irlandzka Armia Republikańska – Wikipedia, wolna encyklopedia